Φίλοι καλωσορίσατε




Καλωσήρθατε στο blog
Ιστορία Κατεύθυνσης, μια σελίδα όπου επιχειρώ να καταχωρίζω οργανωμένα το υλικό που χρησιμοποιώ διδάσκοντας το μάθημα της Ιστορίας (Θεωρητικής κατεύθυνσης/ Προσανατολισμού) στην Τρίτη Τάξη του Λυκείου.

4. Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος


Η ιστορική αφήγηση (σχολικό βιβλίο) :

4. Ο Α' Παγκόσμιος πόλεμος
Η συμμετοχή της Ελλάδας στον Α' Παγκόσμιο πόλεμο έγινε κάτω από δύσκολες και περίπλοκες συνθήκες. Η σύγκρουση του παλατιού με τον Βενιζέλο, ο Διχασμός, όπως ονομάστηκε, η άσκοπη και δαπανηρή επιστράτευση του 1915, η δημιουργία της κυβέρνησης της Εθνικής Άμυνας στη Θεσσαλονίκη και η διάσπαση της χώρας σε δυο ουσιαστικά κράτη, ο συμμαχικός αποκλεισμός και οι συγκρούσεις, είχαν οπωσδήποτε μεγάλο οικονομικό και κοινωνικό κόστος και υπονόμευσαν πολλά από τα κεκτημένα της προηγούμενης περιόδου. Όταν, με την επέμβαση των Συμμάχων, ενοποιήθηκε το 1917 η χώρα υπό τον Βενιζέλο, στάθηκε αδύνατο να αναλάβει, χωρίς εξωτερική αρωγή, το κόστος της συμμετοχής στον πόλεμο. Οι Σύμμαχοι προχώρησαν τότε σ' έναν ιδιόμορφο δανεισμό της χώρας, που θα είχε οδυνηρές συνέπειες στο μέλλον.
Η Γαλλία, η Μεγάλη Βρετανία και οι ΗΠΑ ενέκριναν κατ' αρχήν μεγάλο δάνεια προς την Ελλάδα: 12.000.000 λίρες Αγγλίας, 300.000.000 γαλλικά φράγκα και 50.000.000 δολάρια ΗΠΑ. Ο δανεισμός ήταν όμως θεωρητικός. Το ποσά αυτά δεν εκταμιεύτηκαν ούτε δόθηκαν στην Ελλάδα. Θεωρήθηκαν κάλυμμα για την έκδοση πρόσθετου χαρτονομίσματος, με το οποίο η κυβέρνηση Βενιζέλου θα χρηματοδοτούσε την πολεμική της προσπάθεια. Ένα είδος αποθέματος, δηλαδή, σε χρυσό και σε συνάλλαγμα, που δεν βρισκόταν όμως υπό τον έλεγχο της χώρας. Η Ελλάδα, πάντως, χρηματοδότησε με τον τρόπο αυτό την πολεμική συμμετοχή της στο μακεδονικό μέτωπο, την εκστρατεία στην Ουκρανία και την Κριμαία, και την πρώτη φάση της στρατιωτικής εμπλοκής στη Μικρά Ασία. Οι συνέπειες αυτής της ιδιόμορφης νομισματικής ισορροπίας δεν άργησαν να φανούν.
Το Νοέμβριο του 1920 η φιλοσυμμαχική κυβέρνηση του Βενιζέλου έχασε τις εκλογές και την εξουσία ανέλαβαν τα φιλοβασιλικά κόμματα που έσπευσαν να επαναφέρουν τον ανεπιθύμητο στους Συμμάχους βασιλιά Κωνσταντίνο. Οι Σύμμαχοι, σε αντίποινα, έσπευσαν να αποσύρουν την κάλυψη του χαρτονομίσματος και έτσι, ένα σημαντικό τμήμα της νομισματικής κυκλοφορίας βρέθηκε χωρίς αντίκρυσμα. Επιπλέον, από το 1918 και μετά, ο κρατικός ισολογισμός έκλεινε με παθητικό, ενώ ταυτόχρονα η παρουσία στη Μικρά Ασία εξελίχθηκε σε σκληρό και δαπανηρό πόλεμο. Το Μάρτιο του 1922 τα δημοσιονομικά δεδομένα έφτασαν σε πλήρες αδιέξοδο, το οποίο αντιμετωπίστηκε με έναν απρόσμενο τρόπο. Λίγους μήνες πριν από την κατάρρευση του Ελληνικού Μετώπου στη Μικρά Ασία, η Κυβέρνηση προέβει σε ένα πρωτότυπο εσωτερικό αναγκαστικό δάνειο, με διχοτόμηση του χαρτονομίσματος. Το αριστερό τμήμα εξακολουθούσε να κυκλοφορεί στο 50% της αναγραφόμενης αξίας, ενώ το δεξιό ανταλλάχθηκε με ομολογίες του Δημοσίου. Η επιχείρηση στέφθηκε από επιτυχία, το κράτος απέκτησε 1.200.000.000 δραχμές και το πείραμα επαναλήφθηκε το 1926. Φυσικά, ο νομισματικός αυτός ελιγμός δεν στάθηκε ικανός να προλάβει τη Μικρασιατική καταστροφή και τις βαρύτατες συνέπειές της.

Οι σημειώσεις του μαθήματος










22169.jpg






150px-russian_troops_ngm-v31-p379.jpg











pict_20081110pht41646.jpg
















Φωτογραφίες από τον Α΄Παγκόσμιο πόλεμο


Ενδιαφέροντα βίντεο στις ακόλουθες διευθύνσεις:

Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

και ο

Α΄ Παγκόσμιος μέσα από την επιθεώρηση

(από το ψηφιακό αρχείο της ΕΡΤ )

ΠΗΓΕΣ
1. Εθνικός διχασμός

Αντλώντας στοιχεία από το παρακάτω κείμενο να εμπλουτίσετε την έννοια «Εθνικός διχασμός» όπως αυτή αναφέρεται στις σελίδες 49-50 και 93-95 του σχολικού σας βιβλίου



Το 1915, όταν ο Βενιζέλος, εκυρίχτικε εναντίον των παλαιών κομμάτων που εξεδηλώθησαν μαζύ με το στέμα, καί υπέρ της Γερμανίας, καί επαναστάτησε, κυρίχτηκε υπέρ των συμμάχων, έφυγε στη Θεσ/ίκη. Έτσι ή Ελλάς εμοιράσθη σε δύο, όλοι οι εκπρόσωποι των τότε πρωταρχικών εργατικών σωματείων Πειραιώς, κατέφυγαν στη Θεσ/ίκη, μαζύ δε πολλοί δημόσιοι υπάλληλοι Αθηνών καί στελέχη τού στρατού, προσκολημένοι στην προσωπικότητα του Βενιζέλου και στον φιλελεύθερον καί φιλεργατικόν πολιτικόν. Όλοι αυτοί πήραν τον τίτλον του «βενιζελικού» που σήμενε ταυτόχρονα φιλελεύθερος καί μάλιστα φιλεργατικός! Οι αρχηγοί των εργατικών σωματείων, από τον Πειραιά καί μερικοί καί από την Αθήνα πήραν τον ελαφρώς ειρωνικό τίτλο τού «εργατο-πατέρα»…
Και μεταξύ των διανοουμένων φυγαδεύοντο πολλοί στη Θεσσαλονίκη καί έτσι επληθήνοντο οι οπαδοί της Κυβέρνησης Θεσ/ίκης, οπαδοί του Βενιζέλου και το κίνημα αυτό ήταν ισχυρό εναντίων των γερμανοφΐλων. Και στον στρατό συνέβει κάτι πού επέτρεψε στην Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης να οργάνωση τον στρατόν και να επιβάλη την διήκηση της Επαναστατικής Κυβέρνησης σ’ όλη τη Μακεδονία και σε τμήμα πέραν της Μακεδονίας αρχίζουσα με την κατάληψη των νήσων τού Αιγαίου όλων.


Αβραάμ Μπεναρόγια, Ελπίδες και πλάνες, εκδ. Στοχαστής σελ. 59-60 (διατηρήθηκε η ορθογραφία του πρωτότυπου κειμένου)

2.Μεταστροφή της πολιτικής των Συμμάχων

Αντλώντας στοιχεία από το κείμενο που ακολουθεί και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να αιτιολογήσετε την αλλαγή στάσης των Συμμάχων απέναντι στην Ελλάδα μετά την εκλογική ήττα του Ελευθερίου Βενιζέλου τον Νοέμβριο του 1920 και να αναφερθείτε στις οικονομικές και πολιτικές συνέπειες αυτής της αλλαγής.


Ο Γάλλος πρωθυπουργός Leygues πρότεινε να σταλεί στην ελληνική κυβέρνηση σαφής προειδοποίηση ότι τυχόν επιστροφή του Κωνσταντίνου Θα σήμανε παραδοχή της πολιτικής τον κατά τη διάρκεια τον πολέμου και ανασύσταση ενός καθεστώτος εχθρικού προς τους Συμμάχους. Στην περίπτωση αυτή θα έπρεπε η Ελλάδα να γνωρίζει ότι οι Σύμμαχοι δεν ήταν σε θέση να εμπιστευθούν σημαντικά στρατηγικά σημεία στη Μικρά Ασία σε μια μη φιλική κυβέρνηση. Με άλλα λόγια, επιστροφή τον Κωνσταντίνου θα σήμαινε αναθεώρηση, από τις Δυνάμεις, της Συνθήκης των Σεβρών. Το τελικό κείμενο, που υιοθετήθηκε από τη Συμμαχική Συνδιάσκεψη του Λονδίνου και επιδόθηκε στην κυβέρνηση Ράλλη, στις 20Νοεμβρίον/3Δεκεμβρίου, αποτελούσε, τυπικά, συμβιβασμό ανάμεσα στις δύο απόψεις με ουσιαστική παραδοχή των γαλλικών θέσεων. Δεν έθετε θέμα αναθεωρήσεως της Συνθήκης, αλλά τόνιζε ότι οι δυνάμεις της Εηtente, θα θεωρούσαν την τυχόν επιστροφή τον Κωνσταντίνου στον ελληνικό θρόνο σαν μια μη φιλική ενέργεια που θα τους έδινε το δικαίωμα να επανεξετάσουν ολόκληρη την πολιτική τους στην Εγγύς Ανατολή χωρίς καμία δέσμευση• χωρίς δηλαδή να δεσμεύονται από τη Συνθήκη των Σεβρών. Η Ελλάδα θα έπαυε να θεωρείται σύμμαχος-εντολοδόχος της Εηtente στη Μικρά Ασία. Στις 21 Νοεμβρίου/4 Δεκεμβρίου, μια μέρα πριν από το Δημοψήφισμα για την επιστροφή τον Κωνσταντίνου, οι πρεσβευτές της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας εξουσιοδοτήθηκαν να γνωστοποιήσουν στην ελληνική κυβέρνηση ότι οι Σύμμαχοι θα διέκοπταν κάθε οικονομική υποστήριξη προς την Ελλάδα αν ξαναγύριζε ο εξόριστος μονάρχης.
[Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΕ’, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1978, σελ. 150]



3. Η «διχοτόμηση της δραχμής»
Συνδυάζοντας τα στοιχεία που θα αντλήσετε από τα παρακάτω κείμενα με τις πληροφορίες από το σχολικό σας βιβλίο να παρουσιάσετε τον εσωτερικό δανεισμό της κυβέρνησης Γούναρη το 1922 και τις συνέπειες (θετικές και αρνητικές) της διχοτόμησης του χαρτονομίσματος



Κείμενο 1
Οι προσπάθειες τον Γούναρη για δανειοδότηση από το εξωτερικό αποτυγχάνουν. Οι Αγγλογάλλοι έχουν ακυρώσει όλες τις πιστώσεις από την εποχή της επανόδου του Κωνσταντίνου στην Ελλάδα. Ο Γούναρης αναγκάζεται να ακολουθήσει αντιλαϊκή δημοσιονομική πολιτική. Ο υπουργός Οικονομικών Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης προχωρεί με νόμο στη σύναψη εσωτερικού αναγκαστικού δανείου ύψους ενός δισεκατομμυρίου πεντα¬κοσίων εκατομμυρίων δραχμών (Μάρτιος 1922). Ο τρόπος εφαρμογής του αναγκαστικού δανείου ήταν πρωτότυπος: το χαρτονόμισμα που κυκλοφορούσε χάνει τη μισή του αξία. Οι πενήντα δραχμές, για παράδειγμα, που είχε στα χέρια τον ο πολίτης αποκτούν ονομαστική αξία είκοσι πέντε δραχμών. Οι άλλες είκοσι πέντε κατατίθενται στο δημόσιο ταμείο. ‘Έτσι, ο ελληνικός λαός, αιφνιδιαστικά, χάνει το μισό του νόμισμα.
[Ιστορία Νεότερη και Σύγχρονη Γ΄ Λυκείου του ΟΕΔΒ]
Κείμενο Β
Στον οικονομικό τομέα η κατάσταση χειροτέρευε με σταθερά επιταχυνόμενο ρυθμό. Το αναγκαστικό δάνειο που είχε εισαγάγει ο Πρωτοπαπαδάκης με τη διχοτόμηση τον χαρτονομίσματος ενίσχυσε με ένα αρκετά σημαντικό ποσό το Δημόσιο Ταμείο, αλλά δεν ενίσχυσε καθόλου τη δημοτικότητα της κυβερνήσεως [ ]Αλλά και το ποσό αυτό δεν
επαρκούσε παρά μονο για τη συντήρηση του στρατού και την οργάνωση της αποχωρήσεώς του από τη Μικρά Ασία. [… ]
Δεν έλυσε όμως το οικονομικό πρόβλημα της χωράς. Η διχοτόμηση του νομίσματος σε "Σταύρους" (την εικόνα δηλαδή του ιδρυτή της Εθνικής Τράπεζας Γεωργίου Σταύρου και σε «Στέμματα» βοήθησε να αντιμετωπισθούν οι άμεσες κρατικές υποχρεώσεις ως το φθινόπωρο του 1922.
[Ιστορία τον Ελληνικού Έθνους τόμος ΙΕ Εκδοτική Αθηνών Αθήνα 1978 σελ. 158]



ΠΡΟΣΟΧΗ: ΣΥΝΤΟΜΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ


« Εθνικός διχασµός»- σελ.49 - 50 (Η σύγκρουση του παλατιού µε τον Βενιζέλο ) + σελ . 94 - 95 (Στις εκλογές … της αντιπολίτευσης)
«διχοτόµηση της δραχµής»- σελ. 50 (Το Νοέµβριο του 1920 … συνέπειές της )



ΟΙ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ


1915 : [σελ. 50], άσκοπη και δαπανηρή επιστράτευση, Διχασμός.
1917:[σελ. 50], ενοποίηση της χώρας υπό το Βενιζέλο με επέμβαση των Συμμάχων
Νοέμβριος 1920: [σελ. 50], ο Βενιζέλος χάνει τις εκλογές, αναλαμβάνουν τα φιλοβασιλικά κόμματα.
από το 1918: [σελ. 50], ο κρατικός ισολογισμός κλείνει με παθητικό
Μάρτιος 1922: [σελ. 50], τα δημοσιονομικά δεδομένα σε πλήρες αδιέξοδο, διχοτόμηση χαρτονομίσματος, το κράτος αποκτά 1.200.000 δρχ
1926: [σελ. 50], επανάληψη του πειράματος [αναγκαστικό δάνειο]